Làm thế nào để siêu âm 4D cho hình ảnh mặt em bé

Hoàng Văn Trung

Siêu âm 4D có thể là một lĩnh vực khó khăn đối với những người mới bắt đầu hoặc đã có kinh nghiệm. Thứ nhất là sử dụng máy siêu âm tương đối khó, có quá nhiều nút, có quá nhiều chức năng và cài đặt. Thứ hai kỹ năng chưa được hình thành ở những người chưa có trải nghiệm. Hy vọng trong bài viết này sẽ giúp ích vào phần nào đó cho quá trình tiếp cận siêu âm thai 4D. Sau đây là các bước cơ bản để thực hành siêu âm 4D để thu được khuôn mặt thai nhi cũng như các bộ phận khác.

Bước 1: Siêu âm trước bằng đầu dò 2D

Trước tiên khi khởi đầu siêu âm thai, bạn hãy dùng đầu dò 2D đo các chỉ số nhân trắc học và xem các bất thường của thai, sau đó xem tim và làm doppler mạch máu thai. Cũng cần xác định vị trí của mặt em bé để khi dùng đầu dò 4D sẽ dễ dàng hơn, vì đầu dò 4D khá nặng khi di chuyển sẽ khó hơn.

Đầu tiên hãy dùng đầu dò cong để kiểm tra bằng 2D trước khi dùng đầu dò khối

Bước 2: Chọn đầu dò 4D và chế độ 4D

Tiếp theo, bạn chọn đầu dò probe 4D sau đó chọn thiết lập Obstetric.

Để chọn đầu dò 4D, bạn ấn vào nút Probe trên màn hình cảm ứng

Tùy theo thiết lập mà bạn có thể thấy tên các preset như sau: OB1 (Tam cá nguyệt 1), OB2 (Tam cá nguyệt 2), OB3 (Tam cá nguyệt 3) hoặc 4D (Siêu âm 4 chiều), hoặc bạn có thể tự thiết lập cho máy của mình. Chọn mục này và bạn đã sẵn sàng để quét.

Trên các máy siêu âm đều có các chế độ thai mặc định hoặc có thể tự chỉnh

Bước 3: Thu nhận được một hình ảnh 2D tốt

Nếu không có hình ảnh 2D tốt, bạn sẽ không nhận được hình ảnh 4D tốt. May mắn thay, máy của bạn sẽ thực hiện bước đầu tiên cho bạn: Mỗi máy sẽ có các cài đặt tự động tối ưu hóa cài đặt máy cho hình ảnh 2D tốt, hoặc sẽ có các thiết lập preset mặc định hoặc tùy chỉnh khác để bạn lựa chọn. Các cài đặt này được tìm thấy trong cài đặt ứng dụng cho đầu dò.

Giả sử bạn có một số kiến thức về vị trí của đầu dò và tìm em bé, bạn sẽ muốn có được một hình ảnh 2D tốt của mặt em bé. Góc tốt nhất cho khuôn mặt của bé thường không phải từ giữa bụng. Thông thường, bạn sẽ tìm thấy khuôn mặt của bé bằng cách định vị đầu dò sát phía trên xương chậu ở bên trái hoặc bên phải của người mẹ, với đầu dò nằm nghiêng hướng về phía cổ tử cung, giống như bạn đang hướng đèn pin về phía cổ tử cung. Nếu bạn thấy cột sống, bạn cần phải đổi đầu dò sang phía đối diện của mẹ (tức là nếu đặt đầu dò ở vùng chậu bên phải mà thấy cột sống thì bạn hãy đặt đầu dò sang vùng chậu trái hoặc ngược lại).

Hình ảnh 2D

Một hình ảnh 2D tốt cho 4D là gì? Hình ảnh 2D lý tưởng tạo ra hình ảnh mặt em bé tốt có đặc điểm sau:

• Mặt của em bé đang đối diện với đầu dò. Điều này có nghĩa là mũi nên được hướng lên. Một sai lầm phổ biến giữa các nhà siêu âm kinh nghiệm là hiển thị hai hốc mắt trên hình ảnh 2D… Tuy nhiên, trong 4D sẽ hiển thị một hình ảnh một phía mặt của em bé, khi đó tạo ra một hình ảnh 4D tai của em bé.
• Có ối ở phía trước mặt của em bé. Điều này rất quan trọng để cô lập khuôn mặt, tạo điều kiện để máy phân tích tái cấu trúc để cho hình ảnh đẹp.
• Không có vật cản trước mặt em bé. Điều này bao gồm bàn tay, bàn chân, dây rốn, nhau thai, vv. Khi một cái gì đó chạm vào mặt, nó có thể sẽ trở thành một phần của hình ảnh 4D và xuất hiện như thể nó là một phần của khuôn mặt.
• Không có bàn tay, cánh tay hoặc bàn chân trong khu vực. Sóng siêu âm không thể xuyên qua xương tốt, vì vậy nếu có bất kỳ phần phụ nào giữa khuôn mặt và đầu dò, nó sẽ tạo ra một hình ảnh giống như bóng trên mặt, hoặc nó chặn hoàn toàn hình ảnh khuôn mặt.

Thường thì trước mặt em bé có rất ít ối hoặc có vật cản trước mặt. Những gì bạn cần làm là tìm cách để có ối trước mặt em bé và cố gắng loại bỏ càng nhiều vật cản càng tốt.

Điều chỉnh gain: Thu nhận hình ảnh 2D tốt bao gồm làm rõ hình ảnh bằng cách điều chỉnh gain. Gain về cơ bản là độ sáng của hình ảnh. Tăng quá nhiều sẽ cho hình ảnh bị mờ và tăng quá ít tạo ra một hình ảnh rất tối. Bạn cần chọn một mức gain tối ưu cung cấp độ tương phản tốt giữa ối và khuôn mặt.

Trên một số máy, chỉnh gain bằng cách xoay núm 2D. Trên các máy khác, nó được ký hiệu là “2D”, “B” hoặc “Gain”. Sử dụng gain để tìm một sự cân bằng để có được hình ảnh nước ối tối màu, trong khi vẫn giữ lại một hình ảnh tươi sáng của khuôn mặt em bé.

Nút gain ở máy siêu âm Mindray và máy Voluson

Bước 4: Xác định vị trí và độ rộng của hộp 4D

 Cài đặt hộp 4D có chiều rộng vừa với khuôn mặt hoặc chứa bất cứ thứ gì ở trong mà bạn muốn xuất hiện. Chiều sâu vừa phải không quan trọng lắm. Đường kẻ màu xanh sát mũi và trán em bé

Khu vực quan tâm là hộp xuất hiện khi bạn lần đầu tiên vào chế độ 4D, thường thì hầu hết các máy siêu âm chỉ cần nhấn nút 4D thì hộp này sẽ hiện ra, một vài máy siêu âm có thể ấn nút ROI trên ROI trên màn hình cảm ứng. Đây là chế độ mà hộp 4D sẽ hiện lên trong chế độ 2D. Bạn sẽ có thể điều chỉnh kích thước và vị trí của hộp này cũng tương tự như chỉnh hộp màu ở chế độ Doppler màu. Hãy tăng chiều sâu của hình 2D lên (Depth+) và phóng to lên một chút (Zoom+). Đặt hộp 4D vừa với mặt em bé bao gồm những thứ bạn muốn nó xuất hiện trên hình 4D. Chiều cao vừa phải, có thể ở mặt sau của đầu. Bạn phải thiết lập hộp này ở một vị trí tốt để có được một hình ảnh tốt.

Tăng Depth và Zoom để phóng to hình ảnh

Về cơ bản, hộp này cho máy biết những gì bạn muốn xem trong hình 4D. Mọi thứ bên trong hộp sẽ xuất hiện trong hình 4D và mọi thứ bên ngoài hộp sẽ không xuất hiện. Cũng lưu ý đường ROI nằm ngang trên đầu hộp ROI (thường có màu xanh lá cây trên các máy siêu âm). Máy cũng sẽ loại bỏ bất cứ thứ gì phía trên dòng kẻ đó. Đường màu xanh này sẽ sử dụng để tách khuôn mặt khỏi bất kỳ vật cản nào, chẳng hạn như cơ tử cung, nhau thai và dây rốn. Thông thường, bạn sẽ đặt đường này ngay phía trên mũi và trán của em bé.

Hình A chưa đạt vì hình 2D nhỏ, hộp ROI quá lớn và đường ROI chưa đặt đúng vị trí. Hình B Tốt hơn hình A vì hình 2D đã được phóng lớn, hộp ROI vừa khuôn mặt và đường ROI ngay sát mũi em bé

Khi ấn nút chế độ 4D máy sẽ hiện ra hộp ROI. Bạn ấn nút SET lần 1 và sử dụng con lăn bạn sẽ thay đổi được kích thước của hộp ROI. Khi bạn ấn nút SET lần 2 và sử dụng con lăn bạn sẽ thay đổi được đường ROI (Lưu ý một số máy không chỉnh được đường ROI, hoặc một số hãng máy siêu âm có thể thiết lập được đường ROI khi bạn mua đầy đủ phần mềm chức năng của máy).

Khi bạn ấn nút 4D hộp ROI sẽ hiện ra. Bạn ấn nút SET vài lần và sử dụng con lăn, bạn sẽ điều chỉnh được kích thước và vị trí của hộp ROI và đường ROI

Trong trường hợp nước ối nhiều trước mặt, ở giữa đầu dò và mặt em bé không có vật cản, có thể đăt ROI xa mặt em bé để hình ảnh rõ nét hơn.

Nước ối nhiều giữa thai và đầu dò, có thể đăt ROI xa mặt em bé để hình ảnh rõ nét hơn.

Bước 5: Kiểm tra preset

Trước khi vào chế độ 4D, hãy kiểm tra xem máy của bạn có cài đặt trước cho các loại chế độ 4D cụ thể không. Bạn hãy tìm kiếm chế độ nào đó trong máy sẽ thực hiện hiển thị “bề mặt”. Không phải tất cả các máy đều có một giá trị đặt trước cụ thể, nhưng điều quan trọng là sử dụng các chức năng này nếu máy của bạn có chúng.

Một vài cài đặt để hình đẹp hơn

Cài đặt này sẽ tối ưu hóa hình ảnh của bạn để hiển thị bề mặt, hình ảnh này sẽ cung cấp hình ảnh 4D mặt em bé tốt nhất có thể. Khi bạn đã chọn thiết lập thích hợp và đặt hộp ROI đúng vị trí, tiếp theo hãy vào chế độ 4D.

(1) Gạt nút 4D sang phải (tùy theo các máy siêu âm khác sẽ có nút 3D/4D riêng). (2) Ấn nút update sẽ vào hình ảnh 4D live (Một số máy chỉ cần ấn nút 3D/4D sẽ vào luôn chế độ live này)

Bước 6: Điều chỉnh gain trong chế độ live 

Điều đầu tiên cần làm khi bạn vào chế độ 4D là điều chỉnh gain vừa phải để hiện thị rõ nhất. Thường thì nếu thai càng nhỏ thì nên để mức gain thấp, còn thai lớn thì nên để mức gain cao. Để loại bỏ vật cản nên giảm gain thấp. Khi gain cao, máy sẽ hiển thị tất cả các chi tiết nhỏ trong hình ảnh rõ ràng, có thể bao gồm artifact. Bằng cách giảm gain, bạn sẽ loại bỏ những vật có hồi âm yếu (artifact) và khuôn mặt sẽ xuất hiện rõ ràng hơn. Nếu hình ảnh quá tối, bạn phải tăng dần mức gain để làm cho khuôn mặt xuất hiện.

Ở đây kỹ thuật là rất quan trọng. Bởi vì cần có thời gian để máy phân tích tái tạo hình ảnh, bạn phải chắc chắn điều chỉnh gain từ từ. Đảm bảo tạm dừng sau mỗi lần điều chỉnh và đợi hình ảnh trên màn hình bắt kịp với thao tác điều chỉnh của bạn. Chỉnh nó quá nhanh mà không chờ đợi sẽ dẫn đến một hình ảnh rất tối hoặc sáng.

Hình bên trái qua tối. Hình bên phải quá sáng. Hình ở giữa chọn đúng mức gain và chỉnh độ sáng tối vừa phải.

Bước 7: Đảo ngược hình ảnh và chỉnh cho hình cân bằng

Nhiều khi hình ảnh 4D rất mờ, bạn không thể thấy được hình dạng gì của bộ phận nào của em bé. Rất có thể hình đang bị đảo ngược, bạn xoay các nút 90 độ, 180 độ bạn có thể thấy được mặt của em bé rõ hơn.

Ở hình ảnh này khuôn mặt bị lật ngược nhưng rõ nét, bạn chỉ cần xoay 180 độ

Việc đảo ngược hay không hoàn toàn phụ thuộc vào vị trí của em bé và định hướng đầu dò. Đã có nhiều trường hợp các bác sĩ không biết nút xoay hình ở đâu, nên đã dùng tay để trở ngược đầu dò lại so với bụng mẹ, như vậy rất khó định hướng và sai nguyên tắc cơ bản.

Nếu hình ảnh bị lệch về một phía, hãy thử di chuyển lên xuống đầu dò một chút so với bụng mẹ thì hình ảnh sẽ nằm ở vị trí chính giữa màn hình.

Nếu hình ảnh bị lệch về một phía, hãy thử di chuyển đầu dò lên xuống một chút để đưa hình ảnh vào trung tâm màn hình

Hoặc bạn có thể dùng con lăn để di chuyển hình đến vị trí chính giữa.

Sử dụng con lăn để định vị hình ảnh vào trung tâm

Hãy sử dụng nút vặn điều hướng theo 3 trục X, Y, Z để điều chỉnh hình ảnh cho phù hợp và dễ quan sát. Lưu ý nên hạn chế sử dụng chức năng này, vì sử dụng nhiều quá sẽ gây mất điều hướng trong chế độ live và đến một lúc nào đó hình ảnh sẽ không rõ nét nữa.

Núm điều hướng X, Y, Z, hầu hết các máy siêu âm có chế độ 3D/4D đều có nút này

Bước 8: Quay lại chế độ 2D

Cho dù bạn mới làm hay đã có kinh nghiệm, bạn sẽ thấy rằng bạn sẽ cần phải quay lại chế độ 2D thường xuyên để định vị lại đầu dò để điều chỉnh góc tốt hơn hoặc điều chỉnh chuyển động của em bé. Sẽ dễ dàng hơn nhiều khi tìm thấy em bé và có được vị trí tốt hơn trong 2D, thay vì tìm kiếm trong 4D, vì trong quá trình siêu âm có thể em bé sẽ cử động mà làm bạn mất định vị. Tái định vị trong 4D kém hiệu quả hơn vì hộp ROI và thời gian hiển thị chậm hơn.

Bước 9: Tối ưu hóa hình ảnh

Ngay cả với vị trí hoàn hảo của em bé, có thể thu được hình ảnh chưa chất lượng. Điều quan trọng là phải có thiét lập cài đặt thích hợp để cho phép máy hiển thị các hình ảnh 4D tốt nhất có thể… và thường là các giá trị mặc định của hãng máy không tốt lắm. Đây là một vấn đề kỹ thuật sẽ được giải quyết trong một bài viết khác, nhưng điều quan trọng là bạn phải biết máy của mình và tìm hiểu cài đặt để đạt được chất lượng hình ảnh 4D tốt nhất.

Hình ảnh minh họa